Dijital Oyun Kültürü ve Sosyal Etkileşim

Sanal dünyada tek başına ya da takım halinde oynanabilen oyunlar, diğer yandan ekrandaki metinler ya da sesli sohbetler aracılığıyla sosyal iletişime olanak verir. Bazen küçük gruplarla oynanan karşılaşmalar dünya çapında olabilir. Oyuncular, oyundaki hareket türlerine göre farklı türlere ayrılır ve motivasyonları noktasında da farklı amaçlara götürür.

Oyuncu gündelik hayatın sıkıntılarından kaçış amacı güderken, kimisi rekabetin itici gücünü hissetmek istemektedir. Başlangıçta farklı motivasyon kaynakları olduğu için farklı amaçla oyun oynayan binlerce oyuncu olsa da, artık çevrimiçi oyunlar oyuncuların sosyalleşebilecekleri ortam haline gelmiştir.

Kültür Örneği Olarak Dijital Oyun Grupları

Dijital oyunlar aracılığıyla kurulan sanal topluluklar, kendi alt kültürlerini oluşturmaktadır. Dolayısıyla birinci düzeyde ortak teknolojik altyapıyı kullanan oyuncular, oyun içerisinde ya da sohbetler esnasında sanal topluluğun sosyal düzeyine dahil olurlar. Oyuncular hem duygusal olarak bağlıdır hem de toplulukları kendi ortak faaliyetleri etrafında şekillenir.

Çok oyunculu çevrimiçi oyunlar, kişisel profilleri oluşturmaya izin veren ve diğer oyuncularla etkileşimi sağlayan çevrimiçi platformdaki sosyal ağ durumundadır ve oyuncular oyunu oynarken belli sosyalleşme sürecine maruz kalmaktadırlar. Oyuncuların oyun topluluğuna kültürel entegrasyonu için itibar, güven ve sorumluluk olmak üzere üç temel sosyal mekanizma bulunmaktadır ve çoğunlukla oyuncular arasında kurulan sıkı bağlarla ve yeni sosyal ağla sonuçlanmaktadır.

Nitekim çok oyunculu çevrimiçi oyun oynamak ve topluluğa dahil olmak, sosyal entegrasyon sürecinin gerçekleşmesi için önemlidir (Hemminger, 2009: 118). Ortam oyuncuları arkadaşlık sistemleri, tartışma forumları, ortak ilgi alanı grupları vb. ile birbirine bağlamaktadır.

Çok oyunculu çevrimiçi oyunların yapısı oyuncuları oyundaki görevleri tamamlamak için iş birliği yapmaya ve dolayısıyla diğer oyuncularla sosyalleşmeye zorlar. İnternet, çevrimiçi oyun topluluklarına düşüncelerini, değerlerini ve bilgilerini diğer topluluk üyeleriyle paylaşabilmeleri için altyapı sunar ve dolayısıyla dijital oyuncu hareketliliklerine olanak tanır. (Hemminger, 2009: 19)

Dijital oyun toplulukları aracılığıyla oluşan alt kültürün diğer unsuru oyunun oynanış biçimi oyun oynanırken verilen mücadele ve oyun oynama esnasında grup içerisindeki etkileşimdir.

Oyuncunun öğrendiği en önemli derslerden biri oyun içerisinde ve etrafında oyuncuların uymak zorunda olduğu bütünsel oyun kültürü olduğudur. (Taylor, 2006: 36)

Oyuncular sosyalleşmekte ve zamanla iyi oyuncu ve topluluğa ait olmanın ne anlama geldiğini öğrenmektedirler.

Dijital Oyun Kültürü ve Sosyal Etkileşime Dair Örnekler

2020 yılında yürütülen e-spor anketi raporuna göre, katılımcıların yaklaşık %61’i dijital oyun oynamaya kadar fazla eğilim gösterilmesinin nedeninin e-spor ve çevrimiçi oyunlar sayesinde hastalığın mecbur bıraktığı sosyal mesafeye rağmen, oyunların diğer insanlarla etkileşim kurmayı mümkün kılması olduğunu belirtmiştir. (Globe Newswire, 2021)

Çok oyunculu çevrimiçi oyunlar etrafında ortaya çıkan etkileşim, teşvik edici olarak işlev görmekte, üyeleri kimlikler, değerler ve pratiklere bağlamakta, potansiyel olarak farklı ve daha anlamlı sosyal etkileşimlere yol açmakta ve dijital oyunun toplumsallaşma aracı olarak kullanılması için fırsat yaratmaktadır.

Nintendo firmasının oyun serisi Animal Crossing, sokağa çıkma yasağı sırasında sosyal etkileşimi temsil eden ve partilerin ve düğünlerin sanal sitesi haline gelmiştir. Animal Crossing’de oyuncular, gerçek hayattaki arkadaşlarının yanı sıra çevrimiçi olarak tanımadıkları oyuncuların da kasabalarını ziyaret edebilmiş, pandemi nedeniyle izole olan insanlar oyun üzerinden birlikte gerçekleştirdikleri faaliyetleri birer ritüel haline getirmişlerdir (BBC News, 2020).

Türkiye’de ve Dünya’da oyun dünyası ile gerçek dünya etkileşimine yönelik, örnek olarak gösterilebilecek pek çok olay yaşanmış ve pek çok organizasyon düzenlenmiştir. 2021 yılı yaz aylarında Türkiye’deki orman yangınları nedeniyle e-spor takımları birbirlerine ağaçlandırma çalışmaları için davet göndermiş, diğer yandan kendileri gelen davetle TEMA vakfına fidan bağışında bulunurken, diğer yandan başka takımı fidan bağışında bulunmaya davet etmişlerdir.

Dünya genelinde dijital oyunlarla bağlantılı olarak en hızlı büyüyen eğlence biçimlerinden biri de dijital oyun oynayan insanları izlemektir. Birçok yardım kampanyasına aracılık etmesidir. ABD merkezli kar amacı gütmeyen kuruluş Direct Relief oyun topluluklarına yönelik girişimlerle çeşitli yardım etkinlikleri düzenlemektedir. Twitch gibi platformlarda yayın yapan oyuncular da çeşitli yardım kuruluşlarına büyük miktarda bağış yapmışlardır (Smith, 2019).

Games for Change gibi kâr amacı gütmeyen kuruluşlar da oyun medyası aracılığıyla gerçek dünyada etki yaratmayı amaçlamaktadır. Organizasyonlar oyunların toplumsal sorunlara dikkat çekmek ve yardım etmek için araç olarak kullanılmasını teşvik etmektedir. Oyuncuların, eğlenceye ek olarak topluma katkıda bulunma fırsatını yakaladığı etkinlikler dijital oyunların sosyal etkileşim ve toplumsal etki potansiyelini ortaya koymaktadır.

50 yılda dijital oyunlar sosyal iletişim ve etkileşimi artıran önemli araç haline gelmiştir. Dijital oyunlar aracılığıyla kurulan sanal topluluklar, oyuncuların sosyal bağlarını güçlendirmelerine ve toplumsal etki yaratmalarına olanak tanır. Çevrimiçi oyunlar insanların fiziksel mesafeye rağmen araya gelmelerini ve etkileşimde bulunmalarını sağlayarak sosyal bağları güçlendirir. Pandemi gibi zorlu dönemlerde insanların izole olmaktan kaçınmalarına ve sosyal etkileşimlerini devam ettirmelerine yardımcı olmaktadır.

Dijital oyunlar yardım ve bağış kampanyaları için etkili platform olarak kullanılmaktadır. Oyuncuların geniş erişim potansiyeli etkinliklerin hızla yayılmasına ve önemli miktarlarda bağış toplanmasına olanak tanımaktadır. Kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ve diğer organizasyonlar, dijital oyunların toplumsal sorunlara dikkat çekmek ve yardım etmek için güçlü araç olduğunu fark etmişlerdir.

Dijital oyunların sosyal etkileşim ve toplumsal etki potansiyeli, gençlerin ve çocukların olumlu duyarlılıklarını teşvik etmeleri ve toplumsal sorunlara duyarlı bireyler olarak yetişmelerine yardımcı olmaları için kullanılabilir. Dijital oyunların olumlu yönleri daha fazla vurgulanmalı ve gençlerin toplumsal etki yaratmak için kullanmaları teşvik edilmelidir.